Пу-пу-у-у-у-п!.. Вота-кишта, вота-кишта, пу-пу-у-уу-п!.. Пўшт, пўшт, Турксиб йўлларидан «Извезда Востўк» оташаравасида жаноб Попўф келаётирлар, пўўшт!..
Бу йўллар кўп қадим йўллардир. Жаҳоннинг фотиҳи Искандар, Рум қайсари, Чингиз, Боту, Жўжи… Александр II, Александр III, Николай подшо ўтган бу йўллардан! Кимлар ўтган бўлса, барчаси нон дея, нон дея очинқираб ўтган. Қон дея, қон дея босинқираб ўтган бу йўллардан. Энди бўлса, яъни йигирма биринчи асрга ўн йил қолганда…
Вота-кишта, вота-кишта, пу-пу-у-у-у-п!.. Даёшь Красний Путиловский паровоз!.. Қоч йўлдан, қоч, итэмган! Қайт қоплон, қайт, тўрткўз, қайт, Будуним, сен бу итларга нима ёмонлик қилдинг, айт! Кўрмаяпсанми, бу йўлдан Туркистонни Туркистон элидан, Шарқ халқларини Шарқ халқларидан озод қилгани, уларга бахт-саодат ато этгани нақд саховатпеша Оқ пошшо келяптилар! «Оқ пошшо» деб қонхўр Николайни айтмаяпмиз, «Белий генерал»ни, яъни ўртоқ Искобил жанобларини, яна яъни Скобеллар авлодининг сўнгги эркаги бўлмиш Михаил Димитрий баччасини айтяпмиз. Нима! Буям босқинчи – қонхўр бўлган, дейсанми! Хаҳ оғзинг қийшайиб қолсин-а! Хаҳ бадбахт-а! Кимга тил текизяпсан, ўқимаган!! Яхшики, бир мен эшитдим бу гапингни, худо кўрсатмасин, Михаил Попўф жанобларинингми, «Извезда Востўк» жўрноли империячиларинингми қулоғига бориб етса борми… Бай-бай-бай! Ахир, жўрнолнинг бу йилги 3-нўмирасинда жаноб Попўфнинг «Ак-паша – Белий генерал» деган нишолда қасидаси чиқди, ўқимадингми! Ҳа, саводсизсан-да, саводсизсан – тўмний народ. «Орадан юз йиллар ўтади, аммо ажойиб, беназир (замечательный) кишиларнинг ишлари ва фикру ўйлари ўлмайди, авлоддан авлодга ўтиб келаверади», деб кўрга ҳассадай қип ёзиб қўйипти бошданоқ.
«Пушкин тўғрисида айтаётгандир-да», дейсанми! Ол-а! Искобилуфни айтяптилар Попўф жаноблари. Ҳа, ўшани-да! Туркистонга оқ отда кириб келган ўртоқ Искобилуф бор-ку, ўшани! У ўртоқ ватан ҳимоячиларини ҳеч қирмаганлар, ҳеч кимни ўлдирмаганлар. У ўртоқ оқ отда, оппоқ (яктакда эмас!) ҳарбий кийимда, оппоқ қўлқопда (шунинг учун – «оқ пошшо»!) фариштадай кириб келганлар. «Жанг санъатини» моҳирона эгаллаган ўртоқ Искобилуф (санъаткорни қара!) Тошканду Қўқонни, Хивою Бухорони, ҳатто ҳу-ув Туркман элини урушиб босиб олганига қарамай, қўлқопларига қон томчиси тугул, ҳатто гард ҳам юқмаган. Ана, ишонмасанг, Попўф жанобларининг нишолдаларидан тотиб кўр! Сен бўлсанг, босқинчи, қонхўр, дейсан. Эсинг борида гапингни қайтиб ол, қулвачча! Ўртоқ Искобилуф келиб сени асрий қулликдан озод қилганлари эсингдан чиқдими, ношукр!! Ана, жаноб Попўф сенга ўхшаган кўрларга ҳасса қип очиқ-ойдин ёзиб қўйиптилар: ўртоқ Искобилуф мард, жасоратли, ватанпарвар лашкарбоши эди, ўз ватанини ҳимоя қилганлар эса «душманлар» (неприятели), деб. Битта сўлкавойга битта «Извезда Востўк» беради, олиб ўқигин-да, порахўр! Ўқиганингда, яна Оқ пошшомизнинг «ўрис кишисининг табиатига хос саховат эгаси» эканликларини ҳам билиб олардинг. Яна у ўртоқ Искобилуф ўлардай содда, «ишонувчан» бўлганлар. Масалан, бир гуруҳ қуролланган така туркманга йўлиқиб қолган жойлари зўр ёзилган! «Биз тинч аҳолимиз, такалар ҳеч ёлғон сўзламайди», деган сўзларига ишониб, ўртоқ оқ пошшо ўз қўриқчи отрядига жавоб бериб юборибдилар-да, йўлнинг у ёғига «айёр душман»лар билан бирга кетибдилар. Попўф жаноблари туркманнинг мардлиги ва ростгўйлигига эмас, ўртоқ Искобилуфнинг «ишонувчан» қалбига қойил қолибдилар. Қалай!
Яна бир фазилатлари – ўртоқ Искобилуф ноҳақликни, беҳуда тўкилаётган қонларни кўрсалар чидаёлмас эканлар. Боя ҳам айтдим-ку, фаришта, деб. «У(лар) ҳар қандай урушни (босқинчилик урушларини ҳам. – Бизнинг изоҳ.) ноиложликдан бўладиган ачинарли эҳтиёж» оқибати деб биларканлар. Бу дегани – ўзим фариштаман-у, озгина гуноҳ қипқўйсам кечирасизларда, «ачинарли эҳтиёж»дан шу йўлга кириб қолдим, дегани бўлади. Шаккоклик қилма, ота-буволаримизга ўхшаб кечиримли бўлайлик, хўппи!!
Ўртоқ Искобилуф айниқса босқинчиликни ёмон кўрарканлар. Бу фазилатларини мана бу мисолдан билса бўлади: ўртоқ оқ пошшо бутун Туркистонни босиб, Чор Русиёсига «қўшиб берганлари»дан кейин иштаҳалари очилиб кетиб, биратўла Ҳиндистонниям инглиз босқинчилари зулмидан озод қилиб юбориш пайига тушиб қолибдилар .. Тўхта, гап қўшмай тур, маҳмадана! Ҳа, нима дейсан! «Хайрият ўшанда озод қилмаганлари», дейсанми! Нега! «Бўлмаса, ҳинд халқи қам ҳалигача озод бўлолмай юрарди»! Ҳой нодон, ҳой ўқимаган! Инглизлар ориятли бўлишини, халқ уларнинг ҳукмронлигини истамай қўйгач, ўзлари Ҳиндистондан чиқиб кетишганини унутдингми! Хаҳ, овсар-а! Хаҳ, ўқимаган-а! Дарвоқе, ўртоқ Искобилуфга қайтайлик. Попўф жанобларининг ёзишларича ва бунга «Извезда Востўк»нинг гувоҳлик беришича, ўртоқ оқ пошшо жиндай иримчи ҳам бўлган эканлар. Муборак оқ отлари парахўдда келтирилганида у киши ярим йўлда отларини сувга солиб юборибдиларки, қирғоққача ўзи юзиб ўтсин, деб. Яъни, от агар эсан-амон қирғоққа чиқиб олса, демак шу босқинчилик юришимда… э, тилгинам узилсин-а… «айёр душманлар»га қарши юришимда зафар қучаман, деб ирим қилган эканлар. Шундай нозик паллада ҳазил-ҳузулга кайфият топганларига тан бермайсанми, номард! Шундай қип, от жаноблари танасига сув юқтирмай эсан-амон қирғоққа чиқиб олибдилар ва… бу ёғи нима бўлгани, энди, сен билан менга қоронғи, ука. Шунинг учун, ҳадеб минғиллайвермай, узоқни кўзлаб, камида Ҳиндистонни мўлжалга оли-и-б гапиргин, дурустми!
Ҳа, энди, ўртоқ оқ пошшо бўлмиш Искобилуфнинг ўлимлари тафсилотига келсак, буни эслаб ҳам ўтирма. Майда-чуйда гап бу. Петербурғнинг «Ангилиё» исмлик мусофирхонасида учига чиққан немис фоҳишаси Ванданинг чиркин кўрпасида шармандали тарзда ҳалок бўлган бўлсалар… энди, шундан ҳам қитмир маьно чиқариб «босқинчи-қотилнинг жазоси шу; унинг юраги ҳам, кўзи ҳам, қўли ҳам қон эди, ифлос эди, мана, ўлимини ҳам фаҳшнинг жирканч кўрпаси ичидан топди», деб ҳаммаёққа сасиб юрма. Айтдим-ку, узоқни кўнжалла, деб. Майли, сенинг ҳам ҳаққинг бор, оғзингни биров тўсмайди, ҳозир ошкоралик замони, гапир, лекин гапингни жаноб Попўф сингари юксак пардаларда бошлаб, юксак пардаларда тугат. Уч йилдан кейин бутун Туркистон халқларининг халоскори, элларимизга озодлик, бахт-саодат олиб келган жафокаш Оқ пошшомиз туғилганларига нақ 150 йил тўларкан, шу оламшумул тўйни катта тантана билан ўтказишни ўйла! Рост-да, бунақа «ажойиб, беназир кишиларнинг ишлари ва фикру ўйлари ўлмайди, авлоддан авлодга ўтиб келаверади»! «Извезда Востўк»даги мақола бунинг тирик тимсоли…
Ие, шошма, шу жаноб Попўфнинг ўзлари ҳам… а!.. дурустроқ суриштирилса, ўртоқ Искобилуфнинг учинчими-тўртинчими авлод-павлоди чиқиб қолар-ов, лаббай!!
И-ий-й, қоч, кепқолди, уриб кетади!
Пу-пу-у-у-у-п… Вота-кишта, вота-кишта, вота-кишта, пу-пу-у-у-уп!.. Бу темирйўллар бекорга қурилмаган-да, пу-пу-у-у-ул!.. Даёшь Красний Путиловский, Красний Скобелевский, Красний Поповский паровоз! Даёшь Красний локомотив «Звезда Востока!»
НЕПРИЯТЕЛЬ
“Муштум” журнали, 1990 йил, 10-сон.
Leave a Reply